Մեր պապերից ստացված հրաշալի ժառանգության՝ գրական լեզվի նկատմամբ չկա հարգանք, ակնածանք, պետական հոգածություն, և կա լեզվի նկատմամբ մի տեսակ քամահրական վերաբերմունք՝ համատարած ռաբիզացման ու լեզվական ռաբիզացման այս իրավիճակում: Մայրենի լեզվի միջազգային օրվա կապակցությամբ լեզվական քաղաքականության և առնչվող հարցերի շուրջ Tert.am-ի հետ զրույցում ասաց գրող, «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթի հիմնադիր ու գլխավոր խմբագիր Վաչագան Սարգսյանը:
ԶԼՄ-ներ բաժնի նյութերը։
ՆՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Անթույլատրելի է հայ գիտնականին զրկել հայերեն գրելուց ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՈՒՄԸ ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՎԻ ԵՎ ՀԱՅԱԳԻՏՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ ՊԵՏՔ Է ՉԵՂԱՐԿՎԻ՛ Հայաստանյան հայագիտությունն ու հասարակագիտությունը պետք է զարգանան նախևառաջ հայերեն։ Եվ վե՛րջ։ Կառավարությունը որոշել է սպանել հայոց լեզուն ու հայագիտությունը. Արմեն Այվազյան Նոր բառարան հայ դպրոցականների համար Եթե սխալվես ու Հայոց լեզուն դնես պատյանի մեջ, այլևս չես կարող հանել և ոչ էլ ստեղծել նորը Հայոց լեզուն Սասունցի Դավթի զենքն ու զրահն է Ես իմ հայերեն լեզուն եմ ուզում Լա’վ, էսքա՞ն էլ օտարամոլ ու քաղքենի Եթե որևէ հայ չի խոսում հայերեն, պետք է ստանա իր արդար պատիժը Ոչ մի առատության եղջյուր հայի համար չի կարող փոխարինել ամենաբաշխ, ամենապարգև հայերենին Ձերբազատվենք օտարաբանություններից ու գրենք պարզապես հայերեն Ինչո՞ւ հայոց լեզուն մղվեց երկրորդ պլան Հայաստանին պետք չեն ռուսական դպրոցներ․ ՌԴ-ն հարմար պահ է ընտրել, փորձում է օգտվել փխրուն իրավիճակից Հայաստանում 1 ռուսական դպրոցի դիմաց՝ 50 հայկական դպրոց Ռուսաստանում․ ի՞նչ կարծիքի եք, պարոն Լավրով Երկիրը ներսից փլուզելու համար նախևառաջ պետք է անլրջացնել, աղավաղել լեզուն Հայ դպրոցականը մագաղաթներ վերծանող ծրագիր է ստեղծել Ոչ մի առատության եղջյուր չի կարող փոխարինել ամենաբաշխ, ամենապարգև հայերենին |
Հայերենը օտարերկրյա դեսպանությունների թիրախո՞ւմ. քաղաքացու ահազանգըՀՀ ԿԳՆ լեզվի պետական տեսչության պետ` պարոն Ս. Երիցյանին Հարգելի պարոն Երիցյան, Համացանցից տեղեկացա, որ ս.թ. դեկտեմբերի 13-14-ին Երևանում «Մոսկվայի տանը» կայանալիք արգենտինական ֆիլմերի փառատոնի ցուցադրությունները լինելու են իսպաներեն՝ անգլերեն ենթագրերով: Թեև Հայաստանում տեղակայված դեսպանատների կողմից ֆիլմերի փառատոններ կազմակերպելը խիստ ողջունելի մշակութային նախաձեռնություն է, այնուամենայնիվ անթույլատրելի է, որ այդ միջոցառումներն իրականացվեն ՀՀ օրենսդրության և Սահմանադրության ոտնահարմամբ: Ի պատասխան Նարեկ Դուրյանի` հայոց թարգմանական ավանդույթների իմաստը չըմբռնած մարդու հեռուստածամածռության. Վ. ՍարգսյանԴերասան Նարեկ Դուրյանը Հայաստանի Հանրային հեռուստաալիքով հեռարձակվող «Մի րոպե մի բան ասեմ՝ Նարեկ Դուրյանի հետ» հաղորդաշարի հաղորդումներից մեկում անդրադարձել է «հայաֆիկացմանը» ու հարց բարձրացրել, թե՝ «Ինչու ենք մենք՝ հայերս, ամեն ինչ սիրում հայաֆիկացնել, մանավանդ՝ խոսքերը», որը ֆեյսբուք սոցիալական ցանցում քննարկման առարկա է դարձել։ Դրան է անդրադարձել նաև գրող, հրապարակախոս, «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագիր Վաչագան Սարգսյանը։ Ստորև ներկայացնում ենք այն։ Թարգմանե՞լ, թե՞ չթարգմանել, այս է խնդիրը Տարիների ընթացքում թե՛ սոցիալ-տնտեսական, թե՛ քաղաքական անբարենպաստ պայմաններում հայ ժողովուրդը չի կարողացել առավելագույնս օգտագործել լեզվաշինական իր անսպառ հնարավորությունները: Փառք Աստծո, հիմա կան պայմաններ խելամտորեն մաքրելու մեր լեզուն օտարաբանություններից, օտար ոճերից և օտար բառերից: Բաց Նամակ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Ն. Ս. Օ. Տ. Տ. Արամ Ա.ինԲաց Նամակ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Շնորհազարդ Հայրապետ Ն. Ս. Օ. Տ. Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին, Աստուած օգնակա՛ն, Վեհափա՛ռ Տէր, Հայաստանեայց Առաքելական Ս. Եկեղեցւոյ Եպիսկոպոսաց պատմական Ժողովին առիթով քանի մը օրէ ի վեր կը գտնուիք Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի մէջ, այսինքն` հայոց Սրբազնասուրբ Վարդապետի` Մեսրոպ Մաշտոցի լուսաճաճանչ դամբարանէն ընդամէնը քանի մը հազար մեթր հեռու: Այս իրականութիւնը կը յայտնեմ նկատի ունենալով, յետագայ տողերով ցաւ ի սիրտ Ձեզի իմ փոխանցելիք հետեւեալ սրտակեղեք փաստերը: Գնալով անտանելի է դառնում լատինատառ ու ռուսատառ հայերենի օգտագործումը համացանցումՍիրելինե՛ր, գնալով անտանելի է դառնում ոչ միայն լատինատառ կամ ռուսատառ հայերէնի առկայութիւնը համացանցում, այլեւ մանաւանդ` օտարածին բառերի արհեստական ներմուծումը հայերէնի բառապաշար: Մի՞թէ այդքան տկար է հայոց լեզուն: Ո՛չ, բնաւ: Կամ մի՞թէ այդչափ բարդոյթաւորուած է մեր ազգը, որ, մեղմ ասած, անյարմար է զգում խօսել կիրթ հայերէնով` փոխարէնը «հայերէնացնելով» օտարահունչ բառեր: Իսկ գուցէ մի մասն էլ տարրական գրագիտութի՞ւն չունի իր սեփական մայրենի լեզուին տիրապետելու հարցում: Այդ դէպքում, ինչո՞վ են զբաղուած հայկական դպրոցները 12 տարի շարունակ, որ դպրոցաւարտ հայորդին, այնուամենայնիւ, իրեն թոյլ է տալիս հայախօս շրջանակում կիրառել, օրինակի համար, «ԼԱՅՔԵԼ» (անգլերէն` to like) տառակոյտը` ի տեղի «ՀԱՒԱՆԵԼ» բառի: Հայր Եղիա Խաչատուրեան www.blognews.am ԼԵԶՎԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱՏՆԵՐԸՕրերս Մոսկվայում տեղի ունեցած «Համագործակցության աստղերը» մրցանակաբաշխության հետ կապված՝ «Նեզավիսիմայա գազետան» ծավալուն հարցազրույց է տպագրել ԱՊՀ երկրների հումանիտար համագործակցության միջպետական ֆոնդի ղեկավար Արմեն Սմբատյանի հետ, որում արծարծվում են հետխորհրդային տարածքում իրականացվող լեզվական քաղաքականության հիմնախնդիրները Այս ասպարեզում նկատվող, մի կողմից, «ինքնորոշման» միտումները, որոնք առավելապես բնորոշ էին 1990-ականներին, մյուս կողմից՝ ներկայումս ուժեղացող հակառակ գործընթացները կամ «ինտեգրացիայի» փորձերը խիստ արդիական են դարձնում մեր երկրում իրականացվող լեզվական քաղաքականության հիմնահարցերը։ ԱՆԿՈՒՄ Է ԱՊՐՈՒՄ ՀԵՌՈՒՍՏԱՌԱԴԻՈՀԱՂՈՐԴՈՒՄՆԵՐԻ ԼԵԶՎԱԿԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ«Աղավաղված լեզուն աղավաղված բարքերի նշան է»: Հասարակության կողմից պաշտոնական և հրապարակային լեզվագործածությունը ենթակա է պետական վերահսկողության, որն իրականացվում է պետության կարգավորիչ գործառույթներով։ Հետևաբար, լեզվական հարաբերությունների կարգավորումը պետության մենաշնորհն է և իրականացվում է օրենքի հիման վրա` պետական ծրագրով: Ի՞ՆՉ ԼԵԶՎՈՎ Է ԽՈՍՈՒՄ ԵԹԵՐԸՀայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն հայերենն է, եթերի լեզուն` գրական հայերենը: Ունենալով վիթխարի լսարան, հեռուստատեսությունն ու ռադիոն լայն հնարավորություն ունեն իրականացնելու լեզվական դաստիարակություն, եւ այն իրականացվում է: Բայց ինչպե՞ս: Մեր եթերն այսօր ողողված է բարբառայնությամբ, օտար բառերի անհարկի գործածությամբ, անճաշակությամբ ու գռեհկաբանությամբ: Մի բան, որ հատուկ է ու ներելի միայն բակային լեզվին: Այո, բակային լեզուն այսօր տեղափոխվել է հեռուստատեսություն ու ռադիո: Իսկ գրական լեզուն ծվարել է լրատվական ու գիտահանրամատչելի հաղորդումներում: Եթերում բակային լեզվով խոսողներն, իհարկե, ունեն իրենց «հիմնավորումները»: Նրանք պնդում են, թե պետք է հարազատ մնալ միջավայրին: Ահա մի արվեստագետի կարծիք. «Երբ ֆիլմի կադրում մարդիկ վիճում են, իրար դանակահարում, պետք է հայհոյեն եւ ոչ թե խոսեն գրաբարով»: Շարունակությունը ՉԻՋՆԵՆՔ ՓՈՂՈՑԱՅԻՆ ԼԵԶՎԻՆՊետական կառույցին պետական աջակցություն է պետք Լեզվի դերը մեր հասարակությունում խաթարվել է կամ “ռազբորկայից” մինչեւ պարզաբանումՎաչագան Սարգսյան
գրող, հրապարակախոս, “9-րդ Հրաշալիք”շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագիր եւ տնօրեն Գոյություն ունի թյուր կարծիք, որ այսօրվա հայերենի տեսակները` գրականն ու խոսակցականը, միմյանցից տարբերվում են միայն “է” կամ “ա” օժանդակ բայերի գործածությամբ: Պարզվում է, որ այսօր մեր մայրենի լեզվին ավելի մեծ վտանգներ են սպառնում. առավել, քան վերը նշված լեզվի երկու տեսակները, գործածության մեջ է ժարգոնային ոչ միայն խոսքը, այլեւ վիճակն ու մտածողությունը: Սա, թերեւս, լուրջ խնդիր է բարեկիրթ հասարակություն ձեւավորելու
ճանապարհին: Այս մտահոգությամբ էլ դիմեցինք գրող, հրապարակախոս,”9-րդ Հրաշալիք” շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագիր եւ տնօրեն Վաչագան Սարգսյանին: -Պարո՛ն Սարգսյան, ըստ Ձեզ, ինչո՞ւ է մարդը տարբեր իրավիճակներում դիմում լեզվի տարբեր դրսեւորումների` գրական, խոսակցական, ժարգոնի:
-Մաքուր գրական լեզվով այսօր քչերն են խոսում, եւ դա էլ երեւի բնական է: Ուղղակի այդ լեզվի կրողներն են քչացել մեզնում, հետեւապես նվազել է նաեւ դրա պահանջարկը: Ամենատարածվածը խոսակցականն է, որը գերիշխում է մեր հասարակության մեջ: Բոլորիս հայտնի է, թե ինչ բան է ժարգոնը. ֆրանսերեն բառ է եւ նշանակում է տվյալ հասարակական խմբի կամ որեւէ խմբակցության ընդհանուր լեզու, որը տարբերվում է ընդհանուր լեզվից իր յուրահատուկ բառերով, արտահայտություններով: Ուշագրավ է, որ այն եղել է ինչպես վերնախավի, այնպես էլ ստորին խավի լեզուն: Ժառգոնը շատ է սիրում փոխել բառի իմաստը, վերցնել օտար բառեր, օտարաբանություններ: Ցավոք, մեզանում քարոզվում է խոսակցականի, բարբառի եւ ժարգոնի մի խառնուրդ: Եվ հենց այդ լեզուն է ամբողջ օրը քարոզվում հեռուստատեսությամբ, ինչը շատ շուտ դառնում է նորմ երեխաների ու երիտասարդության համար: |